Turkiy davlatlar tashkiloti dunyoning eng nufuzli tashkilotlaridan biriga aylanmoqda

Turkiy Davlatlar Tashkiloti o’z faoliyati orqali dunyodagi ta’sirini kuchaytirmoqda

14 Ocak 2022 18:53

Turkiy Davlatlar Tashkiloti 2009-yil 3-oktabrda Naxchivan shartnomasi asosida sobiq Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashi tomonidan Ozarbayjon, Qozogʻiston, Qirgʻiziston va Turkiya davlatlari tomonidan tuzilgan.

2018 yilda Vengriya kuzatuvchi davlat sifatida tan olingan. Oʻsha yilning 30-aprelida Oʻzbekiston ham Turkiy kengashga aʼzo boʻlish niyatini bildirdi va 2019-yil 14-sentabrda tashkilotga toʻlaqonli aʼzo boʻldi.

2021-yil 12-noyabrda Istanbulda boʻlib oʻtgan Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashining Demokratiya va erkinlik orolida boʻlib oʻtgan sammitida tashkilot nomi Turkiy davlatlar tashkiloti deb oʻzgartirildi va Turkmaniston tashkilotga kuzatuvchi davlat sifatida qoʻshildi.

Tashkilot Bosh kotibiyati Istanbulda, Xalqaro turk madaniyati tashkiloti Anqara shahrida, Turkiy davlatlar tashkiloti Parlament assambleyasi Ozarbayjon poytaxti Boku shahrida va Xalqaro turk akademiyasi Nur-Sultonda joylashgan.

2009-yil 3-oktabrdagi Naxchivan shartnomasiga aʼzo davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Shartnomasiga muvofiq ekanligi va tashkilotning maqsadi turkiy tilli davlatlar oʻrtasidagi hamkorlikni rivojlantirish, mintaqaviy va global tinchlikka hissa qoʻshish va barqarorlik ekanligini, shuningdek, aʼzo davlatlar demokratiya, inson huquqlarini hurmat qilish va qonun ustuvorligi kabi asosiy qadriyatlarga sodiqligini yana bir bor tasdiqladi. Mamlakatlarning umumiy tarixiga asoslangan yaqin rishtalar o‘zaro manfaatli hamkorlik va ishonchni rivojlantirishni qulaylashtirdi.

Tashkilotning Naxchivan kelishuvining 2-moddasida belgilangan asosiy maqsad va majburiyatlar quyidagilardan iborat:

• Tomonlar o'rtasida o'zaro ishonch, do'stlik va yaxshi niyatni rivojlantirish;
• Mintaqada va uning tashqarisida tinchlik va xavfsizlikni ta'minlash;
• Tashqi siyosat masalalariga umumiy yondashuv;
• Umumiy maqsadlarga taalluqli barcha sohalarda samarali mintaqaviy va ikki tomonlama hamkorlikni rivojlantirish;
• Savdo va investitsiyalar uchun qulay sharoitlar yaratish;
• Har tomonlama va barqaror iqtisodiy rivojlanish, ijtimoiy va madaniy rivojlanishni yo‘lga qo‘yish;
• Qonun ustuvorligi, samarali boshqaruv va inson huquqlarini himoya qilish;
• Fan, texnika, ta’lim va madaniyat sohalarida hamkorlikni kengaytirish;
• Ommaviy axborot vositalari bilan  o‘zaro hamkorlikni yanada faollashtirish;
• Huquqiy masalalarda axborot almashinuvi va sud hamkorligini rivojlantirish.

Aʼzo davlatlar barcha sohalarda, xususan, iqtisodiy, taʼlim va madaniyat sohalarida har tomonlama hamkorlikka intiladi. Ushbu tashkilotga a'zo bo'lish boshqa tashkilotlar bilan ishlashga va ularga a'zo bo'lishga to'sqinlik qilmaydi. Tarafsiz Turkmaniston prezidentlar darajasidagi oxirgi sammitda ilk bor kuzatuvchi maqomi bilan qatnashdi.

Turkiy Davlatlar Tashkilotiga aʼzo va kuzatuvchi davlatlar 150 millionga yaqin aholiga ega, bu davlatlarning umumiy maydoni 4.242.362 kvadrat kilometrni tashkil etadi, bu katta va muhim geosiyosiy mintaqadir. Aʼzo davlatlar yalpi ichki mahsuloti 1 trillion dollardan ortiq boʻlgan tashkilot jahon iqtisodiyotida muhim rol oʻynamoqda.

Mutaxassislar 2021-yil 12-noyabr kuni boʻlib oʻtgan sammitni tarixiy jihatdan muhim geosiyosiy, iqtisodiy va madaniy ahamiyatga ega ekanligini taʼkidlamoqda. Tashkilotning Istanbuldagi sakkizinchi sammitida ilk bor turkiy davlatlar o‘zaro munosabatlari va hamkorlik imkoniyatlarini qadrlab, muhim global, mintaqaviy va milliy muammolarni belgilab oldilar. Shuningdek, davlatlardan umumiy siyosat ishlab chiqish taklif qilindi.

Turkiy davlatlar tashkiloti Bosh kotibi: Bag'dod Amreyev

2018-yilning 3-sentabr kuni Qirg‘izistonning Cho‘lpon ota shahrida bo‘lib o‘tgan Turkiy kengashning VI sammitida davlat rahbarlari Bag‘dod Amreyevni uch yillik muddatga Kengash Bosh kotibi etib tayinladilar.

2021-yil 12-noyabr kuni Istanbulda bo‘lib o‘tgan Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashi yig‘ilishida Bag‘dod Amreyevning vakolat muddati bir yilga uzaytirildi.