Көрнекті ойшыл және тарихшы Юсуф Акчура

Ресейде мұсылман түріктерінің құқығын қорғаған Юсуф Акчурадың жарқын естелігі ұмытылмас.

12 Mart 2021 18:36

Көрнекті ойшыл және тарихшы Юсуф Акчура 1876 жылы 2 желтоқсанда Ресейдің Симбирск қаласында дүниеге келді.

Кейін отбасымен бірге Қазанға көшті. Әкесі қайтыс болғаннан кейін ол анасымен бірге Қазаннан Ыстамбұлға көшті.

Ыстамбұлда әскери академияда оқыды.

1897 жылы Акчура, төңкеріс әрекетіне қатысқаны үшін тұтқындалып, өмір бойына бас бостандығынан айырылып, Осман империясының Траблусгарп қаласына жіберілді. 

1899 жылы ол Францияға қашып, "Париждегі түріктер" қозғалысына қосылды.

Акчура Париждегі саяси ғылымдар академиясында білім алу аясында 1903 жылы "Осман империясының мемлекеттік мекемелерінің тарихи очеркі" атты диссертациясын қорғады.

Ресейдегі түріктердің құқықтарын қорғау

Акчура 1903 жылы Франциядан Қазанға оралып, мұғалім болып жұмыс істеді.

1908 жылға дейін Ресейдің газеттері мен журналдарында мақалалар жариялады, "Ресей мұсылмандары" саяси қозғалысына қатысты. Ол өзінің саяси мақалаларына байланысты Ресей билігінің қысымына ұшырап, 43 күн орыс түрмесінде қалды.

1908 жылы ол Ыстамбұлға оралып, "Түркі Отағы" журналының бас редакторы ретінде мансабын жалғастырды.

Акчура "Түркі Одағы" мен "Түркі Отағы" ұйымдарын құрды. Сонымен бірге ол өзінің мұғалім мансабын Ыстамбұлда жалғастырды.

Ресейдегі "мұсылман түркі халықтарын қорғау" комитетінің мүшесі ретінде Акчура, Швейцариядағы Ұлттар конференциясына қатысты.

1917-1919 жылдары "Қызыл Ай" делегаты ретінде Батыс Еуропа мен Ресейге барды.

1920 жылы, Анадолуда басталған Тәуелсіздік соғысына қатысу үшін Акчура Ыстамбұлдан кетіп, Қазым Қарабекірдің штаб-пәтерінде жұмыс істеді.

Түркия республикасының құрылуына үлес қосты

Түркия Республикасы құрылғаннан кейін Мұстафа Кемал Ататүріктің жанында жұмыс істеді, парламентке Ыстамбұл аймағынан сайланған депутат ретінде кірді.

Акчура "Түрік тарихи қоғамын" құрды және оның төрағасы болып қызмет істеді.

Акчура 1935 жылы 11 наурызда Ыстамбұлда қайтыс болды.

Акчураның еңбектері

1904 жылы Түрік журналында "саясаттың үш стилі" атты мақала жарық көрді. Онда" Осмонизм"," исламизм "және" түркизм" саяси ағымдары талқыланды. Бұл мақала кейінірек түркизм манифесі ретінде қабылданды.

Еңбектері: "Саясаттың үш стилі", "Али Кемал" және "Ахмед Ферид", "Қазіргі Еуропадағы саяси және қоғамдық идеялар", "Саясат және экономика туралы мақалалар", "Осман империясының ыдырауы", "Түрік жылы" және тағы да басқа.

Anahtar Kelimeler: Юсуф Акчура, мұсылман түріктер, Ресейдегі түріктер, Ресейдегі мұсылмандар,