Шіркеулерге айналған екі мешіт Қырым татарларының күш-жігерінің нәтижесінде қалпына келтірілді
Түрік сәулетшісі Мехмет Эмин Йылмаз: Қырым татарлары шіркеулерге айналған 2 мешітті қалпына келтірді
28 Şubat 2021 22:56
Түрік сәулетшісі Мехмет Эмин Йылмаз 19 елде зерттеу жүргізіп, "шіркеулерге айналған Түркі ғимараттары" атты кітап жазды. Кітапта Әзірбайжан, Босния және Герцеговина, Болгария, Алжир, Армения, Кипр, Грузия, Хорватия, Черногория, Қырым, Косово, Венгрия, Македония, Молдова, Румыния, Сербия, Украина, Греция және Түркиядағы шіркеу ғимараттарының тарихы сипатталған.
Йылмаздың айтуынша, Қырымда шіркеулерге айналған 7 мешіт болған. Қырым татарларының әрекеті нәтижесінде 2 шіркеу қайтадан мешіттерге айналды. Біреуі шіркеу ретінде қалды, ал қалған төртеуі отқа оранды.
Алдымен мешіттен шіркеуге, кейінірек шіркеуден мешітке айналдырылған ғимараттардың бірі - Қырым Кафасының аумағында- Мүфти мешіті. Ресей империясы Қырымды басып алғаннан кейін, 1787-1932 жылдары мешіт армян католик шіркеуіне айналды. 1995 жылы Қырым татарлары отанына оралғаннан кейін ғимарат қайтадан мешіт ретінде пайдаланыла бастады.
Кафа аймағындағы шіркеуге айналған тағы бір ғимарат-Сейид Мұса Эфенди мешіті. 1665 жылы салынған мешіт 1787 жылдан бастап армян католик шіркеуіне тиесілі ғимарат ретінде пайдаланылды. Кейін ғимарат өртенді. Қазіргі уақытта оның қалдықтары ғана бар.
XVIII ғасырда Қырым түбегіндегі Евпатория қаласында салынған Джамаладдик мешіті 1928 жылы Кеңес Одағы тарапынан жабылып, мұнарасы қирады. Мешіт 1947 жылы протестанттарға жалға берілді. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін отанына оралған татарлар ғимаратты қайтадан мешітке айналдырды.
1703 жылы Керч қаласында салынған Кале мешіті де бастапқыда шіркеуге айналды. 1799 жылы мешіт бұзылып, оның орнына жаңа шіркеу салынды.
Судактағы Кале мешітінің тарихы ерекше. Ол шіркеуге бір емес, үш рет айналды. Мешіт ежелгі түркі-ислам еңбектерінің бірі. Мешітті XIII ғасырда Сары Салтукпен бірге келген Селжұқ түріктері салған. Тарихи мешіт бүгінде мұражай ретінде пайдаланылуда.
Мешіттен шіркеуге айналған тағы бір ғимарат-Бахчисарайда орналасқан Жұма мешіті. XVI-XVII ғасырларда салынған Жұма мешіті 1928 жылдан бастап Кеңес Одағы тарапынан қойма ретінде пайдаланылды. Ол Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін православ христиандарына шіркеу ретінде берілді.