9 Kasım Azerbaycan Devlet Bayrağı Günü: bayrağın 1950'lerdeki gizli yolculuğu

Almanya'da çalışan, Güney Azerbaycanlı Türk asıllı diş doktoru ve kamu temsilcisi Nureddin Gerevi, TRT Avaz'a verdiği özel röportajda, 1950'li yıllarda üç renkli Azerbaycan bayrağıyla nasıl tanıştığını anlattı.

10 Kasım 2025 10:56

Azerbaycan'da her yıl büyük bir coşkuyla kutlanan 9 Kasım Devlet Bayrağı Günü, ülkenin milli kimliğinin ve bağımsızlık mücadelesinin en önemli sembolüdür.

Üç renkli bayrak, 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti tarafından ilk kez göndere çekilmiş ve 1991'de bağımsızlığın ardından yeniden dalgalanmaya başlamıştır. Bu anlamlı gün vesilesiyle, bayrağın Sovyet dönemindeki bilinmeyen hikayesini, Güney Azerbaycanlı bir vatansever aydın  paylaştı.

Resulzade'nin Mirası ve Rozetin Hikayesi

Almanya'da çalışan, Güney Azerbaycanlı Türk asıllı diş doktoru ve kamu temsilcisi Nureddin Gerevi, TRT Avaz'a verdiği özel röportajda, 1950'li yıllarda üç renkli Azerbaycan bayrağıyla nasıl tanıştığını anlattı.

Gerevi, 1952 yılında, İstanbul'da tıp okuyan ağabeyi Muhammed Hasan'ın Tebriz'e getirdiği hediyeyi şöyle aktardı:

“Ağabeyim, 1950'li yıllarda Türkiye, İstanbul'da tıp eğitimi alıyordu. Ben o zamanlar çocuktum ve doğduğum Tebriz'deki Sadi ve Dehhuda okullarında okuyordum. 7 yaşımdayken (1952), bir gün ağabeyim İstanbul'dan Tebriz'e geldiğinde bana bir hediye getirdi: ceketinin yakasına taktığı mavi, kırmızı ve yeşil metal bir rozet. "Bu ne?" diye merak ettik. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin üç renkli bayrağıydı. O yıllarda, Müslüman, Doğu ve Türk dünyasında ilk cumhuriyetin kurucusu Muhammed Emin Resulzade Ankara'da yaşıyor ve sosyal, siyasi ve edebi faaliyetlerde bulunuyordu. Onun aracılığıyla bu üç renkli bayrak rozetleri elden ele geçiyordu. 1 Şubat 1949'da Resulzade, başkent Ankara'da Azerbaycan Kültür Derneği'ni kurdu. 1952'de derneğin İstanbul'daki toplantılarından birinde, bu üç renkli bayrak rozetini ağabeyime de hediye etmişti”.

İstanbul'dan Tebriz'e Ulaşan Gizemli Rozet

“Kader beni bir gün eğitim için Türkiye'ye götürdü. İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi'nden (1970-1976) mezun olduktan sonra Almanya'ya taşındım. Bonn Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladım ve üniversitede uzmanlık dereceleri aldım. Ardından kendi diş kliniğimi açtım ve bugün hala orada doktor olarak hastalara hizmet veriyorum.

Sovyet döneminde Almanya'dan Bakü'ye gittim, Halk Şairi Süleyman Rüstem ve Yazarlar Birliği'ndeki birçok Azerbaycanlı aydın ile sohbetlerimiz sırasında bu üç renkli Azerbaycan bayrağı rozetini  gösterdim. Ayrıca ağabeyimin Resulzade ile ilgili anlattığı anıları da paylaştım. Herkes şaşırdı ve "Bizim hiç böyle bir bayrağımız oldu mu?" diye sorduklarını, o dönemde Sovyet Azerbaycan halkının Cumhuriyet'i ve bayrağını bilmediğini aktardı.

Nureddin Gerevi, “1988'de, Azerbaycan'ın çalkantılı dönemlerinde tekrar Bakü'deydim. Devlet adamı Ebulfez Elçibey ile de tanışıp konuştum. Radyo, televizyon ve gazetelerde yer aldım.” dedi.

"Milliyetçi arkadaşlarımla birlikte üç renkli kumaşlar alıp Azerbaycan bayrağını kendi ellerimizle diktik"

Elinde Azerbaycan bayrağı tutan bir adamın bu resmini 1975 yılında yağlı boyayla çizmiştim. O yıllarda hiçbir yerde üç renkli Azerbaycan bayrağı yoktu ve satılmıyordu. Milliyetçi arkadaşlarımla birlikte üç renkli kumaşlar alıp Azerbaycan bayrağını kendi ellerimizle diktik. Yarım asırdır bu bayrak evimi ve önemli günleri süslüyor. Bununla gurur duyuyorum.

Diaspora Faaliyetleri ve Karabağ Vurgusu

Almanya'da diş hekimliği kariyerini sürdüren Nureddin Gerevi, aynı zamanda milli bir vatansever olarak edebi faaliyetlerde bulundu, Bonn'da Azerbaycan Kültür Merkezi'ni kurdu ve 24 yıl boyunca (1984-2008) "Anadil" gazetesinin 288 sayısını çıkararak Güzey ve Kuzey Azerbaycan'a, Türkiye, Kanada, ABD ve Avrupa'nın bir çok ülkesine ulaştırdı.

Gerevi, günümüz Azerbaycan'ına ilişkin önemli önerilerde de bulundu:

"Anavatanımız Azerbaycan'ın, özellikle Karabağ'ın, Almanya'daki diş hekimliği kliniklerinden faydalanması ve Alman, İngiliz, Amerikalı ve Türk uzman doktorları buraya çekmesi harika olurdu. Bu hem siyasi hem de bilimsel açıdan faydalıdır. Yurt dışında yaşayan Güney ve Kuzey Azerbaycanlıların da Karabağ Üniversitesi'ne ilgi duymasını umuyorum. Bu üniversitenin bir gün dünyanın en büyük bilim merkezlerinden biri olacağına inanıyorum."

9 Kasım Azerbaycan Bayrak Günü vesilesiyle duygularını dile getiren Nureddin Garavi, sözlerini "Yaşasın Azerbaycan devleti ve dünyada yaşayan 50 milyonluk nüfusu! Bir zamanlar dalgalanan Azerbaycan bayrağı her zaman göklerde dalgalansın! Türklerin istiklalleri daim ve sönmez olsun!" dilekleriyle sonlandırdı.

Anahtar Kelimeler: 9 Kasım Azerbaycan Devlet Bayrağı Günü, Güney Azerbaycanlı Türk, Nureddin Gerevi - TRT Avaz, 1918'de Azerbaycan Demokratik Halk Cumhuriyeti,