"Kaşgarlı Mahmud'un Bilimsel Mirası ve Üçüncü Bin Yıl Türkolojisinin Gelişmesindeki Rolü" sempozyumu başladı

Kaşgarlı Mahmud'un Divanu Lugati't-Türk eserini ele alan "Kaşgarlı Mahmud'un Bilimsel Mirası ve Üçüncü Bin Yıl Türkolojisinin Gelişmesindeki Rolü" uluslararası sempozyumu başladı.

29 Eylül 2021 14:01

İstanbul Üniversitesi (İÜ) Doktora Salonunda gerçekleştirilen açılış programında konuşan İÜ Rektörü Mahmut Ak, döneminin ilimlerine ve yaşadığı coğrafyadaki kültür ve dil çeşitliliğine hakim bir Müslüman Türk entelektüeli olan Kaşgarlı Mahmud'un kaleme almış olduğu Divanu Lugati't-Türk'ün, Türk İslam edebiyatının en önemli kaynakları arasında yer aldığını söyledi.

Eserin, zamanının çok ilerisinde bir bakış açısı ve vizyonla yazıldığını dile getiren Ak, bugünün sosyokültürel hayatına ışık tutarak katkı sağlamaya devam eden Divanu Lugati't-Türk'ün akademik açıdan ele alınmayı bekleyen çok sayıda hususu içerisinde barındırdığını kaydetti.

Rektör Ak, Kaşgarlı Mahmud tarafından 11. yüzyılın ikinci yarısında, Araplara Türkçe öğretmek maksadıyla Arap dilinin kurallarına göre kaleme alınmış ansiklopedik sözlük niteliğindeki esere ilişkin şunları ifade etti:

"Türkiyat alanında, Orhun Yazıtları'nın bulunup okunmasından sonraki en önemli gelişme şüphesiz Kaşgarlı Mahmud'un Divanu Lugati't-Türk'ünün bulunmasıdır. Divan, 8 bin civarında Türkçe kelimenin Arapça karşılığını veren bir sözlüktür. Türk dilinin, tarihinin, edebiyatının, folklorunun kısaca Türk kültür ve medeniyetinin en büyük hazinesidir. Orta Asya Türk dünyasının sağlam bir dil ve kültür mirasıdır. Çeşitli kelimelere örnekler verilirken Türk coğrafyasına, tarihine ve efsanelerine ait mühim bilgiler bulunduğu gibi Türk toplumunun günlük yaşayışına, adetlerine, yiyecek, giyim ve muhtelif maddi kültür eşyalarıyla iktisadi hayatına ait de pek kıymetli bilgiler yer almaktadır."

Türk kültür mirasını akademik anlamda ele alacak bu ortak çalışmaları desteklemeyi görev bildiklerine işaret eden Ak, "Bu doğrultuda Özbekistan Taşkent Şarkşinaslık Üniversitesi önderliğinde hazırlanan bu konferansın üniversitelerimiz arasındaki bağı güçlendireceğine ve gelecekte yapılacak ortak çalışmalar için örneklik edeceğine yönelik inancımız tamdır." dedi.

Prof. Dr. Ak, Türk dünyası içinde önemli bir konuma sahip olan Özbekistan ile kültür, bilim ve sanat alanındaki ilişkilerin, istenilen seviyeye çıkmasını arzu ettiklerini belirerek, "Dünyanın en köklü dillerinden biri olan, en geniş coğrafyada konuşulan dillerden biri olan Türkçenin yazılı tarih olarak yabancı dil olarak öğretilmeye başlandığı ilk eser Divan-ü Lugat-it Türk, Kaşgarlı Mahmud'tan bu yana her asırda ve geniş bir coğrafyada, Türkçe'nin dünyanın hemen her yerinde konuşulan zengin bir dil olmasına vesile olmuştur. Aynı dili konuşan toplumlar uluslararası alanda daha da güçlü olacaklardır." şeklinde konuştu.

"Türk dilinin en eski bilimsel çalışması"

Taşkent Devlet Şarkşinaslık Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Gulchekhra Rikhsieva ise Kaşgarlı Mahmud'un dünya bilim tarihinde büyük bir Türkolog, karşılaştırmalı üslubun kurucularından biri ve ilk diyalektolog olarak dünya Türkolojisinde onurlu bir yere sahip olduğunu söyledi.

Kaşgarlı'nın İslam öncesi ve erken İslam Türk kültür anıtlarının araştırılmasına, toplanmasına ve aktarılmasına çok büyük katkılar sağladığını vurgulayan Rikhsieva, "Birçok bilim adamı, onun geniş tarih, etnografya, coğrafya bilgisi, dil ve edebiyat alanındaki ansiklopedik potansiyeli ve araştırma gücünün bugün hala şaşırtıcı olduğunu belirtmektedir. Türk dilinin en eski bilimsel çalışması Kaşgarlı Mahmud'un Divanu Lugati't-Türk adlı eseridir." değerlendirmesinde bulundu.

Rikhsieva, konferansın bundan sonraki öncelikli araştırmaların belirlenmesinde özel bir rol oynayacağını, bilimsel konferansın en önemli noktalarından birinin de eserin yeni baskısının sunumu olduğunu sözlerine ekledi.

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Mirvokhid Azimov, bu tür bilimsel konferansların Türk Konseyi üye devletlerinin yükseköğretim kurumlarının ve araştırma merkezlerinin Türk dünyası mirasının tanıtılmasına ve yaygınlaştırılmasına katkı sağlayacağını söyledi.

Türk Konseyi'nin bu tür etkinliklere her zaman destek verdiğini anımsatan Azimov, "Bu konferansın Türk halklarımızın kültürel ve insani bağlarını genişleteceğine ve ortak dilimiz ve tarihimizi daha derinden inceleyerek, dünyaya tanıtacağına, ayrıca dayanışmamızı güçlendirmek ve geliştirmek için sağlam bir temel oluşturacağına inanıyorum." şeklinde konuştu.

Azimov, Türk Konseyi Sekretaryası himayesinde yayınlanan kitabın, Kaşgarlı Mahmud'un şaheser eserinin tanıtılmasına ve yaygınlaştırılmasın katkı sağlayacağını; eserin kapsamlı olarak incelenmesinin Türk devletlerini yakınlaştırmaya ve kardeşlik ilişkilerini güçlendirmeye de hizmet edeceğini ifade etti.

Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Taşkent Devlet Şarkşinaslık Üniversitesi ve Türk Konseyi'nin desteğiyle düzenlenen, yurt içi ve yurt dışından akademisyenlerin katkı sağladığı sempozyum 2 gün sürecek.