Özbekistan'da ekonomik ve sosyal reformlar dönemi

Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, görevde olduğu bir yılda, ekonomik değişimler, kurumsal reformlar, insan hakları ve sosyal alanındaki iyileştirmelerle, ülkede yeni bir dönem başlattı.

24 Ekim 2017 15:51

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, görevde olduğu bir yılda, ekonomik değişimler, kurumsal reformlar, insan hakları ve sosyal alanındaki iyileştirmelerle, ülkede yeni bir dönem başlattı.

Özbekistan'ı 27 yıl yöneten merhum Cumhurbaşkanı İslam Kerimov'un ardından Aralık ayında cumhurbaşkanı seçilen Mirziyoyev, göreve geldikten sonra açıkladığı 2017-2021 kalkınma stratejisinde yer alan kamu yönetimi, yargı, ekonomi, dış politika ve sosyal alanlardaki reformları hızlandırdı.

Kalkınma stratejisinin ana ilkelerinden olan ekonominin liberalleştirilmesi ve yeniden yapılandırılmasına önem veren Mirziyoyev, bürokratik engellerin kaldırılması, finans ve ekonomi sektörünün serbestleştirilmesine yönelik attığı adımlarla iş çevreleri ve vatandaşlara umut verdi. İş çevreleri ve devlet arasında yakınlaşma sağlayan Mirziyoyev, döviz politikasını liberalleştirerek, yatırım koşullarını esnekleştirerek ülkeye daha fazla yabancı yatırımcı gelmesinin önünü açtı.

Görevinin ilk 10 ayında 13 yurt dışı ziyaret gerçekleştiren Mirziyoyev'in, Rusya, Çin, Kazakistan, Türkmenistan ve Kırgızistan ziyaretleri kapsamında ikili ekonomik anlaşmalar imzaladı.

- Döviz piyasasının liberalleştirilmesi

Forbes dergisinin Çinli reformist devlet adamı Deng Şiaoping'e benzettiği Mirziyoyev, ekonominin önündeki engellerin kaldırılması, sorunların tespit ve çözümü için devlet yetkilileri ve iş adamlarının görüşmelerine ön ayak oldu.

17 yıl sonra dövizde dalgalı kura geçilmesi yönünde karar alan Mirziyoyev, karaborsa ile resmi kuru eşitlemiş oldu. Bu adım sonrasında Özbek somu dolar karşısında yüzde 92,40 değer kaybetse de bazı şirketlere tanınan resmi kurdan ucuza döviz satın alma imtiyazı iptal edildi. Böylelikle ulusal para birimi som gerçek değerini buldu ve dış ticaretle uğraşan tüm şirketlere eşit imkanlar sağlandı.

İhracat yapan şirketlerin kazandıkları dövizi devlete satma zorunluluğunu da ortadan kaldıran Mirziyoyev, ihracat işlemlerini sadeleştirerek daha fazla üreticinin yurt dışına açılmasını sağladı.

İthal edilen bitkisel yağ, şeker gibi bazı ürünlerin gümrük ve bandrol vergilerini en aza indiren Mirziyoyev, ülkede üretilmeyen ürünlerin zamlanmasını da önledi.

- Tarım sektöründeki reformlar

Mirziyoyev, ağırlıklı olarak üretilen pamuk ve buğdayın yanı sıra meyve ve sebzeye de ağırlık verilmesini için çalışarak tarım sektöründe çeşitlilik sağladı. Daha önce sadece pamuk ve buğday yetiştiren çiftçilerin meyve ve sebze yetiştirmesine tanınan imkan sonucunda Özbekistan, en fazla meyve ve sebze ihraç eden ülkeler arasında yer aldı.

Meyve ve sebze ürünlerinin başta Rusya olmak üzere Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkelerine ihracatına ağırlık veren Özbekistan, Rusya ile anlaşarak gümrük işlemlerinin sadeleştirilmesini sağlayan "yeşil koridor" sistemine geçti. Bunun sonucunda bu yıl Özbekistan'ın Rusya'ya meyve ve sebze ihracatı yüzde 30 arttı.

Yıl sonuna kadar Rusya'ya 500 milyon dolarlık meyve ve sebze ihraç etmeyi planlayan Özbekistan hükümeti, yakın dönemde bu rakamı bir milyar dolara çıkarmayı hedefliyor.

- Turizm atağı

Mirziyoyev, inanç ve kültür turizminin geliştirilmesi açısından büyük potansiyele sahip, Semerkant, Buhara, Hive ve Şehrisebz gibi şehirleri UNESCO Dünya Mirası Listesine dahil edilen Özbekistan'da turizmin geliştirilmesi için önemli adımlar attı. Ülkenin tarihi Buhara, Hive, Semerkant şehirleri ile başkent Taşkent'te turizm bölgelerinin oluşturulmasını ve çok sayıda otel inşaatını öngören turizmi geliştirme programını onaylayan Mirziyoyev, Turizmi Geliştirme Devlet Komitesini kurdu.

Mirziyoyev, yıllık ortalama 2 milyon turistin ziyaret ettiği Özbekistan'a daha fazla ziyaretçinin gelmesi amacıyla 2021 yılından başlayarak çoğu Avrupa'dan 27 ülke vatandaşlarına vize muafiyeti tanınması karar aldı.

- Halkla diyalog ve insan menfaatleri

Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından yemin töreninde halka hizmet etmenin önceliği olduğunu, halkın refah düzeyinin yükseltilmesi, ülkenin kalkınması, barış ve huzurun sağlanması için elinden geleni yapacağını bildiren Mirziyoyev, bundan sonra ülkedeki tüm yöneticilerin halkla iç içe ve diyalog halinde olacağını, halkın devlet kurumlarına değil, devlet kurumlarının halka hizmet edeceği mesajını verdi.

Mirziyoyev'in talimatıyla tüm devlet kurumlarında halkın kendi sorun ve şikayetlerini dile getirebileceği "Halk Kabülhaneleri" kuruldu. "Cumhurbaşkanlığı Kabülhanesine" bir yıl boyunca 1 milyondan fazla şikayet ve başvuru yapılırken, Mirziyoyev, 2017 yılını "Halkla diyalog ve insan menfaatleri yılı" ilan etti.

-16 bin kişi 'kara liste’den çıkarıldı

Yasa dışı örgütlerle ilişkisi oldukları gerekçesiyle güvenlik birimlerince hazırlanan listeye alınan 16 bin kişi, Mirziyoyev'in talimatıyla "kara listeden" çıkartılırken, listeden çıkartılan 10 bine yakın kişiye istihdam sağlandı. Söz konusu şahısların belirli aralıklarla ikamet ettikleri yerdeki polis karakoluna giderek yoklamadan geçmelerine ilişkin kural da iptal edildi.

Daha önce hapsedilen bazı siyasi mahkumları serbest bırakan Mirziyoyev, bu nedenlerden dolayı yurt dışına kaçanların da ülkeye dönmelerine izin verdi. Son bir yılda, muhalif fikirleriyle bilinen Samandar Kukanov, Camşid Karimov, Murad Jurayev, Muhammed Bekcan serbest bırakılırken, son bir ayda ise uzun yıllardan beri cezaevinde bulunan insan hakları savunucuları Azam Farmonov ve Azam Turgunov ile gazeteci Salican Abdurahmanov salıverildi.

Özbekistan hükümeti 2002'den beri ilk defa Birleşmiş Milletler Özel Raportörünü incelemelerde bulunmak üzere ülkeye davet ederek, şeffaflık ve açıklık politikasında önemli ilerleme sağladı. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyinin Din ve İnanç Özgürlüğü Özel Raportörü Ahmed Şahid, 12 gün boyunca Taşkent, Fergana, Buhara ve Nukus şehirlerinde incelemelerde bulundu ve insan hakları savunucularıyla bir araya geldi. Hükümetin bu girişimi sonucunda, "Caslık" cezaevinin kapısı uzun bir aradan sonra ilk defa BM Özel Raportörüne açılırken, raportöre cezaevindeki mahkumlarla baş başa görüşmesine izin verildi.

Mirziyoyev döneminde İnsan Hakları İzleme Örgütünün uzun bir aradan sonra ülkeye girmesine de imkan tanındı.

Anahtar Kelimeler: Özbekistan, Mirziyoyev, Reform,