Hayatını Türk dünyasına adayan isim: Enver Paşa

Ömrünü Türk-İslam davasına adayan Enver Paşa, 4 Ağustos 1922'de şehit oldu.

05 Ağustos 2025 13:25

" Ben, Harbiye Nazırı Enver. Allah'a yemin olsun ki tek varlık gayem, dinim ve vatanım için yaşamaktır."

Asıl adı İsmail Enver olan ve İstanbul Divan yolunda doğan Enver Paşa, Manastırlı Surre Emini Ahmet Bey ile Ayşe Hanım’ın oğlu olarak 1881 yılında dünyaya geldi.

28 yaşında Osmanlı Devleti’nin Berlin Askerî Ataşesi oldu.

30 yaşında Mısır, Bingazi ve Tobruk’ta Arap liderlerle temaslarda bulundu. Trablusgarp’ta İtalyanlara karşı direnişi örgütledi.

32 yaşında Edirne’ye giren ilk Osmanlı kuvvetlerinin başında yer alan Enver Paşa, "Edirne Kahramanı" olarak anıldı.

Henüz 33 yaşındayken hem Harbiye Nazırı oldu hem de Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği görevini üstlendi.

Enver Paşa, 5 Mart 1914 tarihinde Sultan Abdülmecid’in torunu ve Şehzade Süleyman Efendi’nin kızı Naciye Sultan ile evlendi ve Osmanlı sarayına damat oldu. 

Birinci Dünya Savaşı

Savaşa girilmesinden sonra Enver Paşa Harbiye nâzırı olarak askerî harekâtın yönetimini ele aldı. 

Enver Paşa’nın I. Dünya Savaşı sırasındaki fiilî tek kumandası Kafkas cephesinde oldu.

Sarıkamış Harekatı'nın ardından İstanbul'a döndü.

Kafkas İslam Ordusu

28 Mayıs 1918'de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan, ilk anlaşmasını Osmanlı Devleti ile imzaladı.

Gürcistan'ın Batum şehrinde 4 Haziran 1918'de imzalanan anlaşma, Azerbaycan ile Osmanlı arasında siyasi, hukuki, ticari ve askeri alanlarda dostane ilişkiler kurulmasını öngörüyordu.

Azerbaycan, bu anlaşmanın 4. maddesi uyarınca, İngiliz güçleri ile Ermeni ve Bolşevik çetelerin işgaline karşı Osmanlı hükümetinden yardım istedi. Bu talep Osmanlı hükümetince olumlu bulundu ve Harbiye Nazırı Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa'yı bir ordu kurarak Azerbaycan'ın yardımına gitmesi için görevlendirdi.

Kafkas İslam Ordusu, önce güzergahındaki Göyçay, Salyan, Ağsu ve Kürdemir'i düşman güçlerinden temizledi, 15 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtardı.

Fakat Osmanlı ordusunun Bakü'deki kalışı uzun sürmedi. Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik ayrılınca 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi gereği savaştan önceki sınırlarına çekilmek zorunda kaldı. Dolayısıyla Kafkas İslam Ordusu 16 Kasım'da Bakü'yü terk etti.

Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan'da sadece 2 ay kaldı fakat ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması ve Bakü'nün başkent olmasında önemli rol oynadı.

Türkistan coğrafyasında bağımsızlık hareketi

Enver Paşa, savaşın ardından Berlin'e geçti.

1921 yılının Ekim ayında Buhara'ya gitti.

Burada Rus güçlerine karşı savaşan mücahitlere katıldı.

Varlığını Türkistan Türklerinin bağımsızlığına ve birliğine armağan eden Enver Paşa, Bugünki Tacikistan sınırları içinde bulunan Abıderya köyü yakınlarındaki Çegan Tepesi’nde Kurban Bayramı'nın birinci günü 4 Ağustos 1922'de Ruslar tarafından şehit edildi.

Enver Paşa, şehadetinin ardından Türkistan’dan ve Rusya’nın diğer bölgelerinden gelen on binlerce insanın iştirakiyle Çegan Tepesi’ne defnedildi. Enver Paşa’nın mezarı Türkistan Türkleri tarafından her vesileyle ziyaret edilmeye başlandı.

Naaşı 1996 yılında türkiye'ye getirildi

Enver Paşa’nın naaşı 3 Ağustos 1996 tarihinde Tacikistan’dan Türkiye’ye getirilerek bir gün sonra Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in katıldığı birinci sınıf askeri törenle Abide-i Hürriyet Tepesi’nde Mahmut Şevket Paşa, Talat Paşa ve Bahattin Şakir gibi eski mücadele arkadaşlarının yanında toprağa verildi.

 

Türkistan bozkırlarında, elinde silahı, dilinde duası, gözlerinde Türk’ün istiklaliyle şehadete yürüyen Enver Paşa orada, yabancı bir dağ yamacında değil, büyük bir ülkünün kalbinde ebedileşti.

Sadece bir asker değildi Enver Paşa, 41 yıla bir asrı sığdırdı ve ardında sadece bir isim değil, hala diri kalan bir ülkü bıraktı.

 

Anahtar Kelimeler: Enver Paşa,