Tarixdan bugungi kungacha turkiy xalqlar foydalangan taqvimlar

Insonlar hayotida muhim ahamiyatga ega bo'lgan ushbu taqvimlarning ba'zilari Oy yili (Qamariy)ba'zilari esa Quyosh yili (Shamsiy) asosida yaratilgan.

20 Şubat 2022 16:03

O'n ikki hayvon asosidagi turkiy taqvim, Hijriy, Jaloliy, Rumiy, Milodiy taqvimlar...

Bugungi kunda reja  tuza olishimiz uchun eng muhim ehtiyojlarimizdan biri bu taqvimdir.

Biz undan stolimizda, telefonimizda, kompyuterimizda, daftarimizda va hayotimizning har qadamida foydalanamiz. Xo‘sh, turklar tarixdan bugungi kungacha qaysi kalendarlardan foydalanganlar, oy va kunlarning nomlari qanday bo‘lgan? Turklar vaqtni qanday o'lchagan?

Ushbu mavzu bo‘yicha tadqiqotlar olib borgan Turk tili jamiyati mutaxassisi Belgin Tezjan Aksuning aytishicha, sivilizatsiyalar o‘z taqvimini yaratishda o‘zlarining eng muhim kunlarini boshlanish deb bilishgan.

 

 "Taqvim tizimlari oy yili yoki quyosh yiliga asoslangan edi"

"Insoniyat oʻzining oʻtmishi, buguni va kelajagini baholash uchun tizim yaratdi, oy va quyosh harakatlarini astronomik kuzatishlar bilan oʻrganib, vaqt hisoblarini amalga oshirdi. Kalendarlar bu hisob-kitoblar bilan yuzaga chiqqan. Taqvim tizimlari qamariy yil yoki quyosh yili bşlan yaratilgan. Bundan tashqari, har bir tsivilizatsiya o'z kalendarini yaratishda ular uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan kunlarni boshlanish kunni deb qabul qilgan.

Oʻz turmush tarzi tufayli togʻdan qishlogʻiga va aksincha, qishloqdan baland togʻlarga koʻchib  yashagan turklar ham belgilagan kunlarda siyosiy, iqtisodiy yoki diniy uchrashuvlar va h.k. vaziyatlar uchun kalendar yaratdi."

Xo'sh, turklar tomonidan qo'llanilgan birinchi kalendar qanday yaratilgan?

 

Birinchi kalendar: O'n ikki hayvonli turk taqvimi

"Turklar tomonidan qo'llanilgan birinchi taqvim tizimi, o'n ikki hayvonli turk taqvim tizimi. Bu tizim dastlab qamariy yilga asoslangan bo'lsa, keyinchalik quyosh yiliga asoslangan deb taxmin qilinadi. Bir yil 365 kun va 5 soat  sifatida hisoblanadi va bugungi kunda ilg'or texnologiyalar tufayli erishilgan  taqvimga ko’ra bir yil 365 kun va  6 soatdan iborat.

Kunning boshlanishi yarim tun. Yangi yil kuni 22 dekabr bo'lsa, keyin 21 mart Yangi yil kuni sifatida qabul qilindi.

 

Sichqon, ho’kiz, yo’lbars, quyon, timsoh...

Mahmud Qoshg’ariy turklar tomonidan taqvim qanday va nima uchun yaratilganligini o‘zining “Devoni lugotit-turk” kitobida shunday izohlaydi:

“O'tgan yillarda bo'lib o'tgan urush sanasini eslay olmagan Podshoh: “Agar biz bunga qiynalayotgan  bo'lsak, bizdan keyingilar ham qiynalishadi. Endi 12 burjni va 12 oy nomlarini hisobga olib, 12 yilni nomlaylik” ,-deydi. S

hundan so‘ng ular yovvoyi hayvonlarni suvga itarib yuboradilar. Suvdan o‘tagan birinchi 12 ta hayvonning nomi: sichqon, ho‘kiz, yo’lbars, quyon, timsoh, ilon,  ot, qoʻy, maymun, tovuq, it, choʻchqa soʻzlari yillar nomi sifatida belgilanadi.

Qoshg’ariy, "Turklarda yetti kunning nomi yo'q. Chunki "hafta" tushunchasi Islomdan keyin o’zlashtirilgan",-deydi.

 

“O‘rxun bitiklaridagi tarixiy voqealar shu taqvim asosida bayon etilgan”.

Belgin Tezjan Aksuning aytishicha, o'n ikki hayvondan iborat turk taqvimi ko'plab sivilizatsiyalar tomonidan qo'llaniladi.

"Turk taqvimida oʻn ikki hayvon bilan sanalgan eng qadimgi turk yozuvi I. Goʻkturk xonligi davrida yozilgan Bugut yozuvidir. Yozuvda quyon yili qayd etilgan boʻlib, u 571 yilga toʻgʻri keladi. Yil, oy va kun yozuvlariga koʻra, shu va shunga oʻxshash misollarda taqvimning oʻsha davrda turklar orasida tez-tez qoʻllanilganligi  ma’lum bo’ladi. VIII asrda yaratilgan Oʻrxun bitiklarida tarixiy voqealar shu taqvim asosida tasvirlangan, Xitoy manbalarida esa uyg‘urlar va qirg‘izlarning ham shu kalendardan foydalangani qayd etilgan.

Ushbu yil nomlari turklardan tashqari xitoylar, yaponlar, moʻgʻullar, hindlar, tibetliklar, forslar va boshqa xaqlar tomonidan ham oʻz tillariga tarjima qilingan. U hozir ham Osiyoning ba'zi qismlarida qo'llaniladi."

 

Hijriy, Jaloliy, Rumiy, Grigoriy...

Aksu turklar tomonidan qoʻllanilgan taqvim tizimlari va foydalanila boshlagan sanalar tartibini quyidagicha sanab oʻtadi:

-O'n ikki hayvonli turk kalendar tizimi (? -milodiy 571)

-Hijriy kalendar tizimi (9-10-asrlar)

-Jaloliy kalendar tizimi (11-asr)

-Ilxoniylar kalendar tizimi (13-14-asrlar)

-Rumiy kalendar tizimi (17-asr)

-Takvim-i G’arbi tizimi (1917)

-Grigoriy kalendar tizimi (1925-yil)

Hijriy kalendar tizimi: qamariy yilga asoslangan

Hijriy taqvim turklar islom dinini qabul qilgandan keyin ishlatgan qamariy yilga asoslangan taqvim tizimidir.

Hz. Muhammad alayhissalomning Makkadan Madinaga hijrat qilgan kuni boshlanish kuni, Yangi yil esa Muharram oyining birinchi kuni hisoblanadi.

Kalendarda ba'zi oylar 29 kundan, ba'zi oylar esa 30 kundan iborat. Bu oylarda muntazam va aylanish tartibi yo'q. Shu sababdan har yili oylar o‘z o‘rnini almashtiradi va natijada bir sanada yozga to’g’ri kelgan oy yillar o‘tib qish  mavsumiga to’g’ri kelishi mumkin.

Bu nomuvofiqlikka qaramay, quyosh va oy tutilish kunlarini bu taqvim asosida aniqlash osonroq.

Taqvimning ikki shakli mavjud: shamsiy (quyosh) va qamariy (oy):

Hijriy Shamsiy taqvimi: Yerning quyosh atrofida aylanishiga asoslangan taqvim bo’lib  Muhammadning(a.s) Quba qishlog'iga kelgan 622 yil 20 sentyabr kuni taqvimning 1- kuni sifatida qabul qilingan. Bir yil 365 kun 5 soat 49 minut. Hijriy sham taqvim bilan milodiy taqvim bir xil bo‘lib, birgina farqi shundaki, ularning boshlanishi bir xil emas

Hijriy qamariy taqvim:Oyning yer atrofida aylanishiga asoslangan taqvim, Muhammad alayhissalomning Makkadan Madinaga hijrat qilgan sanasi, 622-yilning  16-iyuli yil boshi sifatida. Qabul qilinadi. Bir yil 354 yoki 355 kun bo'lib, Shamsiy taqvimi bilan 10 kun va 20 soat farq qiladi.

Hijriy kalendar atamasi asosan shu kalendarga tegishli. Hijriy qamariy yil milodiy yildan 10,8752 kunga qisqa bo‘lib, qat’iy belgilanmagan.

XVII asrning ikkinchi yarmigacha Usmonlilar davlat ishlarida ham, qoʻlyozmalarda ham hijriy qamariy kalendar tizimidan foydalanganlar va bu taqvim yozishmalarda to'liq qo’llanilgan.

Davlat o'z maoshli xodimlariga 3 oyda maosh berganligi sababli,  har 3 oylik davrlarga ham nom berilgan.

Turkiyada 1926-yil 1-yanvardan bekor qilingan hijriy kalendardan faqat Ramazon va Qurbonlik bayramlari kabi diniy kunlarni belgilashda foydalaniladi. Bugungi kunda Eron, Pokiston, Afg'oniston, Saudiya Arabistoni va boshqa arab mamlakatlarida ham bu taqvim qo'llaniladi.

"Jaloliy taqvimi -  fasllar uchun eng mos keladigan va aniq vaqt belgilash imkonini bergan birinchi dastur"

Bu taqvim Umar Xayyom raisligidagi qo'mita tomonidan quyosh yili asosida  ishlab chiqildi va Buyuk Saljuqiylar sultoni Jaloliddin Melikshohga e’tiboriga havola qilindi.

Bir yil 365 kun, 5 soat, 49 daqiqa, 15 soniya va 48 millisekunddan iborat.

-Bog'doddagi Nizomiya madrasasida 1079-yil 15-martda quyosh botishi boshlanishi deb belgilangan.

-Yangi yil bayrami 21-mart, Navro'z kuni bo'lib, yil  har biri 30 kundan iborat 12 oyga bo'linadi.

-Jaloliy taqvim fasllarga eng mos keladigan va aniq sanalarni beruvchi birinchi ilovadir.

Biz hozir foydalanayotgan milodiy taqvimda 3330 yilda bir marta 1 kun xatolik chegarasi bo‘lsa, ko‘pchilik kalendarlardan avvalroq tuzilgan Jaloliy taqvimida 5 ming yilda bir marta 1 kun xatolik chegarasi mavjud.

Jaloliy taqvimi forscha oy nomlaridan tashqari toʻliq turkiy kalendardir. Navro‘zning yangi yil bayrami sifatida qabul qilinishidan ham turkiy taqvim ekanligini ko’rish mumkin.

 

Kunlarning nomlari quyidagicha:

Rumiy kalendar tizimi: 1-yanvar, Yangi yil kechasi

Jaloliy taqvimidan keyin Usmonlilar rasman yana hijriy taqvimdan foydalana boshladilar. Holbuki, “Oshur” deb nomlangan qishloq xoʻjaligi daromad soligʻi mavsumdan-mavsumga qamariy yilga koʻra olinar ekan, davlatning maoshi va boshqa harajatlari hijriy taqvimda qamariy yilga koʻra toʻlanardi. Bu ba'zi muammolarni keltirib chiqardi. Shu sababdan 1677 yilda  “Rumiy taqvimi” yaratilgan.

1 yanvar kuni Yangi yil bayrami qabul qilindi. Shunday qilib, Rumiy va Milodiy kalendarlari o'rtasidagi Rojdestvo farqi yo'q qilindi.

Milodiy taqvimi: Turkiyada 1925 yilda qo'llanila boshlandi

Misrliklar tomonidan yaratilgan kalendar yunonlar va rimliklar tomonidan ishlab chiqilgan va Ion va yunonlar orqali G'arbga ko'chirilgan.

-Taqvim quyosh yiliga asoslangan.

-Yangi yil bayrami Isoning tug'ilishi bilan boshlanadigan bu kalendarda 1-yanvar deb belgilangan.

 

-Misr taqvimi miloddan avvalgi Rim imperatori Sezar tomonidan yaratilgan. U 46-yilda ishlab chiqilgan va "Julian taqvimi" deb nomlangan. U 1582 yilda Rim papasi XIII Grigoriy tomonidan qayta tashkil etilgan va hozirgi shaklini  "Gregorian kalendar" nomi bilan olgan.

 

Turkiyada bu taqvim 1925 yilda qo'llanila boshlandi. Shu vaqtgacha mart oyining boshi bo'lgan  boshlanish kuni 1926 yil iyun oyining boshiga va 1945 yil yanvar oyining boshiga o'zgartirildi.

1945 yilda oy nomlari turk tiliga teshrinievvel (oktyabr), teshrinisani (noyabr), Kanunuevvel (dekabr), kanunusani (yanvar) deb tarjima qilingan.

1974 yilda Vazirlar Kengashining qarorlari bilan dam olish kunlari shanba va yakshanba kunlari bo'lishi kerakligi to'g'risida qaror qabul qilindi.

O'n ikki hayvon asosidagi turkiy taqvim, Hijriy, Jaloliy, Rumiy, Milodiy taqvimlar...

Bugungi kunda reja  tuza olishimiz uchun eng muhim ehtiyojlarimizdan biri bu taqvimdir.

Biz undan stolimizda, telefonimizda, kompyuterimizda, daftarimizda va hayotimizning har qadamida foydalanamiz. Xo‘sh, turklar tarixdan bugungi kungacha qaysi kalendarlardan foydalanganlar, oy va kunlarning nomlari qanday bo‘lgan? Turklar vaqtni qanday o'lchagan?

Ushbu mavzu bo‘yicha tadqiqotlar olib borgan Turk tili jamiyati mutaxassisi Belgin Tezjan Aksuning aytishicha, sivilizatsiyalar o‘z taqvimini yaratishda o‘zlarining eng muhim kunlarini boshlanish deb bilishgan.

 "Taqvim tizimlari oy yili yoki quyosh yiliga asoslangan edi"

"Insoniyat oʻzining oʻtmishi, buguni va kelajagini baholash uchun tizim yaratdi, oy va quyosh harakatlarini astronomik kuzatishlar bilan oʻrganib, vaqt hisoblarini amalga oshirdi. Kalendarlar bu hisob-kitoblar bilan yuzaga chiqqan. Taqvim tizimlari qamariy yil yoki quyosh yili bşlan yaratilgan. Bundan tashqari, har bir tsivilizatsiya o'z kalendarini yaratishda ular uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan kunlarni boshlanish kunni deb qabul qilgan.

Oʻz turmush tarzi tufayli togʻdan qishlogʻiga va aksincha, qishloqdan baland togʻlarga koʻchib  yashagan turklar ham belgilagan kunlarda siyosiy, iqtisodiy yoki diniy uchrashuvlar va h.k. vaziyatlar uchun kalendar yaratdi."

Xo'sh, turklar tomonidan qo'llanilgan birinchi kalendar qanday yaratilgan?

 

Birinchi kalendar: O'n ikki hayvonli turk taqvimi

"Turklar tomonidan qo'llanilgan birinchi taqvim tizimi, o'n ikki hayvonli turk taqvim tizimi. Bu tizim dastlab qamariy yilga asoslangan bo'lsa, keyinchalik quyosh yiliga asoslangan deb taxmin qilinadi. Bir yil 365 kun va 5 soat  sifatida hisoblanadi va bugungi kunda ilg'or texnologiyalar tufayli erishilgan  taqvimga ko’ra bir yil 365 kun va  6 soatdan iborat.

Kunning boshlanishi yarim tun. Yangi yil kuni 22 dekabr bo'lsa, keyin 21 mart Yangi yil kuni sifatida qabul qilindi.

 

Sichqon, ho’kiz, yo’lbars, quyon, timsoh...

Mahmud Qoshg’ariy turklar tomonidan taqvim qanday va nima uchun yaratilganligini o‘zining “Devoni lugotit-turk” kitobida shunday izohlaydi:

“O'tgan yillarda bo'lib o'tgan urush sanasini eslay olmagan Podshoh: “Agar biz bunga qiynalayotgan  bo'lsak, bizdan keyingilar ham qiynalishadi. Endi 12 burjni va 12 oy nomlarini hisobga olib, 12 yilni nomlaylik” ,-deydi. S

hundan so‘ng ular yovvoyi hayvonlarni suvga itarib yuboradilar. Suvdan o‘tagan birinchi 12 ta hayvonning nomi: sichqon, ho‘kiz, yo’lbars, quyon, timsoh, ilon,  ot, qoʻy, maymun, tovuq, it, choʻchqa soʻzlari yillar nomi sifatida belgilanadi.

Qoshg’ariy, "Turklarda yetti kunning nomi yo'q. Chunki "hafta" tushunchasi Islomdan keyin o’zlashtirilgan",-deydi.

 

“O‘rxun bitiklaridagi tarixiy voqealar shu taqvim asosida bayon etilgan”.

Belgin Tezjan Aksuning aytishicha, o'n ikki hayvondan iborat turk taqvimi ko'plab sivilizatsiyalar tomonidan qo'llaniladi.

"Turk taqvimida oʻn ikki hayvon bilan sanalgan eng qadimgi turk yozuvi I. Goʻkturk xonligi davrida yozilgan Bugut yozuvidir. Yozuvda quyon yili qayd etilgan boʻlib, u 571 yilga toʻgʻri keladi. Yil, oy va kun yozuvlariga koʻra, shu va shunga oʻxshash misollarda taqvimning oʻsha davrda turklar orasida tez-tez qoʻllanilganligi  ma’lum bo’ladi. VIII asrda yaratilgan Oʻrxun bitiklarida tarixiy voqealar shu taqvim asosida tasvirlangan, Xitoy manbalarida esa uyg‘urlar va qirg‘izlarning ham shu kalendardan foydalangani qayd etilgan.

Ushbu yil nomlari turklardan tashqari xitoylar, yaponlar, moʻgʻullar, hindlar, tibetliklar, forslar va boshqa xaqlar tomonidan ham oʻz tillariga tarjima qilingan. U hozir ham Osiyoning ba'zi qismlarida qo'llaniladi."

Hijriy, Jaloliy, Rumiy, Grigoriy...

 

Aksu turklar tomonidan qoʻllanilgan taqvim tizimlari va foydalanila boshlagan sanalar tartibini quyidagicha sanab oʻtadi:

-O'n ikki hayvonli turk kalendar tizimi (? -milodiy 571)

-Hijriy kalendar tizimi (9-10-asrlar)

-Jaloliy kalendar tizimi (11-asr)

-Ilxoniylar kalendar tizimi (13-14-asrlar)

-Rumiy kalendar tizimi (17-asr)

-Takvim-i G’arbi tizimi (1917)

-Grigoriy kalendar tizimi (1925-yil)

Hijriy kalendar tizimi: qamariy yilga asoslangan

Hijriy taqvim turklar islom dinini qabul qilgandan keyin ishlatgan qamariy yilga asoslangan taqvim tizimidir.

 

Hz. Muhammad alayhissalomning Makkadan Madinaga hijrat qilgan kuni boshlanish kuni, Yangi yil esa Muharram oyining birinchi kuni hisoblanadi.

Kalendarda ba'zi oylar 29 kundan, ba'zi oylar esa 30 kundan iborat. Bu oylarda muntazam va aylanish tartibi yo'q. Shu sababdan har yili oylar o‘z o‘rnini almashtiradi va natijada bir sanada yozga to’g’ri kelgan oy yillar o‘tib qish  mavsumiga to’g’ri kelishi mumkin.

Bu nomuvofiqlikka qaramay, quyosh va oy tutilish kunlarini bu taqvim asosida aniqlash osonroq.

Taqvimning ikki shakli mavjud: shamsiy (quyosh) va qamariy (oy):

Hijriy Shamsiy taqvimi: Yerning quyosh atrofida aylanishiga asoslangan taqvim bo’lib  Muhammadning(a.s) Quba qishlog'iga kelgan 622 yil 20 sentyabr kuni taqvimning 1- kuni sifatida qabul qilingan. Bir yil 365 kun 5 soat 49 minut. Hijriy sham taqvim bilan milodiy taqvim bir xil bo‘lib, birgina farqi shundaki, ularning boshlanishi bir xil emas

Hijriy qamariy taqvim:Oyning yer atrofida aylanishiga asoslangan taqvim, Muhammad alayhissalomning Makkadan Madinaga hijrat qilgan sanasi, 622-yilning  16-iyuli yil boshi sifatida. Qabul qilinadi. Bir yil 354 yoki 355 kun bo'lib, Shamsiy taqvimi bilan 10 kun va 20 soat farq qiladi.

Hijriy kalendar atamasi asosan shu kalendarga tegishli. Hijriy qamariy yil milodiy yildan 10,8752 kunga qisqa bo‘lib, qat’iy belgilanmagan.

XVII asrning ikkinchi yarmigacha Usmonlilar davlat ishlarida ham, qoʻlyozmalarda ham hijriy qamariy kalendar tizimidan foydalanganlar va bu taqvim yozishmalarda to'liq qo’llanilgan.

Davlat o'z maoshli xodimlariga 3 oyda maosh berganligi sababli,  har 3 oylik davrlarga ham nom berilgan.

Turkiyada 1926-yil 1-yanvardan bekor qilingan hijriy kalendardan faqat Ramazon va Qurbonlik bayramlari kabi diniy kunlarni belgilashda foydalaniladi. Bugungi kunda Eron, Pokiston, Afg'oniston, Saudiya Arabistoni va boshqa arab mamlakatlarida ham bu taqvim qo'llaniladi.

"Jaloliy taqvimi -  fasllar uchun eng mos keladigan va aniq vaqt belgilash imkonini bergan birinchi dastur"

Bu taqvim Umar Xayyom raisligidagi qo'mita tomonidan quyosh yili asosida  ishlab chiqildi va Buyuk Saljuqiylar sultoni Jaloliddin Melikshohga e’tiboriga havola qilindi.

Bir yil 365 kun, 5 soat, 49 daqiqa, 15 soniya va 48 millisekunddan iborat.

-Bog'doddagi Nizomiya madrasasida 1079-yil 15-martda quyosh botishi boshlanishi deb belgilangan.

 

-Yangi yil bayrami 21-mart, Navro'z kuni bo'lib, yil  har biri 30 kundan iborat 12 oyga bo'linadi.

-Jaloliy taqvim fasllarga eng mos keladigan va aniq sanalarni beruvchi birinchi ilovadir.

Biz hozir foydalanayotgan milodiy taqvimda 3330 yilda bir marta 1 kun xatolik chegarasi bo‘lsa, ko‘pchilik kalendarlardan avvalroq tuzilgan Jaloliy taqvimida 5 ming yilda bir marta 1 kun xatolik chegarasi mavjud.

Jaloliy taqvimi forscha oy nomlaridan tashqari toʻliq turkiy kalendardir. Navro‘zning yangi yil bayrami sifatida qabul qilinishidan ham turkiy taqvim ekanligini ko’rish mumkin.

 

Kunlarning nomlari quyidagicha:

Rumiy kalendar tizimi: 1-yanvar, Yangi yil kechasi

 

Jaloliy taqvimidan keyin Usmonlilar rasman yana hijriy taqvimdan foydalana boshladilar. Holbuki, “Oshur” deb nomlangan qishloq xoʻjaligi daromad soligʻi mavsumdan-mavsumga qamariy yilga koʻra olinar ekan, davlatning maoshi va boshqa harajatlari hijriy taqvimda qamariy yilga koʻra toʻlanardi. Bu ba'zi muammolarni keltirib chiqardi. Shu sababdan 1677 yilda  “Rumiy taqvimi” yaratilgan.

1 yanvar kuni Yangi yil bayrami qabul qilindi. Shunday qilib, Rumiy va Milodiy kalendarlari o'rtasidagi Rojdestvo farqi yo'q qilindi.

Milodiy taqvimi: Turkiyada 1925 yilda qo'llanila boshlandi

Misrliklar tomonidan yaratilgan kalendar yunonlar va rimliklar tomonidan ishlab chiqilgan va Ion va yunonlar orqali G'arbga ko'chirilgan.

-Taqvim quyosh yiliga asoslangan.

-Yangi yil bayrami Isoning tug'ilishi bilan boshlanadigan bu kalendarda 1-yanvar deb belgilangan.

 

-Misr taqvimi miloddan avvalgi Rim imperatori Sezar tomonidan yaratilgan. U 46-yilda ishlab chiqilgan va "Julian taqvimi" deb nomlangan. U 1582 yilda Rim papasi XIII Grigoriy tomonidan qayta tashkil etilgan va hozirgi shaklini  "Gregorian kalendar" nomi bilan olgan.

 

Turkiyada bu taqvim 1925 yilda qo'llanila boshlandi. Shu vaqtgacha mart oyining boshi bo'lgan  boshlanish kuni 1926 yil iyun oyining boshiga va 1945 yil yanvar oyining boshiga o'zgartirildi.

1945 yilda oy nomlari turk tiliga teshrinievvel (oktyabr), teshrinisani (noyabr), Kanunuevvel (dekabr), kanunusani (yanvar) deb tarjima qilingan.

1974 yilda Vazirlar Kengashining qarorlari bilan dam olish kunlari shanba va yakshanba kunlari bo'lishi kerakligi to'g'risida qaror qabul qilindi.